Nhiễm khuẩn đường hô hấp ở trẻ: Dấu hiệu, cách phòng ngừa và lưu ý

Đăng ngày 26/11/2025

Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính là tình trạng rất phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt là nhóm dưới 5 tuổi do hệ miễn dịch còn yếu. Vì vậy, cha mẹ cần nhận biết sớm nguyên nhân và dấu hiệu để chủ động phòng ngừa và chăm sóc trẻ đúng cách. Trong bài viết này, Nutifood Thuỵ Điển sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ, giúp cha mẹ trang bị kiến thức tốt nhất.

>>>Tham khảo các bài viết cùng chủ đề:

Nguyên nhân nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ

Nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính ở trẻ em là tình trạng phổ biến, đòi hỏi sự hiểu biết rõ ràng về nguyên nhân để phòng bệnh hiệu quả ngay từ sớm. Các tác nhân gây bệnh chủ yếu bao gồm virus và vi khuẩn và các yếu tố thuận lợi từ môi trường và thói quen sống.

Do virus

Virus hợp bào hô hấp (RSV) là tác nhân phổ biến nhất gây viêm tiểu phế quản ở trẻ dưới 2 tuổi. Trẻ nhiễm RSV thường xuất hiện ho, sổ mũi, sốt, đau họng, hoặc đau tai, và hầu hết các trường hợp tự khỏi sau khoảng 2 tuần. Tuy nhiên, một số trẻ có thể diễn biến nặng. Phụ huynh cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay nếu xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng như khó thở tăng, sốt cao không hạ, hoặc môi và móng tay chuyển xanh tím.

Bên cạnh RSV, một số virus khác cũng dễ gây bệnh đường hô hấp ở trẻ:

Adenovirus: Gây viêm đường hô hấp trên kèm sốt cao.
Virus cúm A/B: Dễ bùng phát theo mùa, đặc biệt ở trẻ chưa tiêm phòng đầy đủ.
Rhinovirus: Gây cảm lạnh thông thường nhưng dễ biến chứng ở trẻ nhỏ hoặc trẻ có sức đề kháng yếu.
Virus sởi: Có thể dẫn đến các biến chứng nặng, bao gồm viêm phổi.

Những virus này lây truyền nhanh chóng qua đường hô hấp và giọt bắn, đặc biệt ở trẻ hay ốm vặt hoặc có hệ miễn dịch yếu rất dễ tái nhiễm nhiều lần.

>>>Xem thêm:

Nguyên nhân nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ phổ biến là nhiễm virus, vi khuẩn và sức đề kháng yếu. (Nguồn: Ảnh minh họa bởi AI)

Do vi khuẩn

Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis, tụ cầu, liên cầu.
Vi khuẩn không đặc hiệu: Mycoplasma pneumoniae chiếm 20–30% trường hợp, tăng đến 40% ở trẻ dưới 5 tuổi.
Nhiễm khuẩn do vi khuẩn thường nguy cơ cao và cần điều trị bằng kháng sinh.

Nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ em do vi khuẩn là một vấn đề y tế nghiêm trọng, đòi hỏi sự chú ý đặc biệt trong việc phòng bệnh và chữa bệnh để giảm thiểu biến chứng. Các vi khuẩn gây bệnh thường xâm nhập đường hô hấp, dẫn đến tình trạng viêm nhiễm nặng nề và thường cần điều trị bằng kháng sinh kịp thời. Dưới đây là một số vi khuẩn gây nhiễm khuẩn hô hấp:

Haemophilus influenzae type b (Hib): Gây viêm phổi và viêm màng não.
Streptococcus pneumoniae (phế cầu khuẩn): Dẫn đến viêm tai giữa, viêm phổi, nhiễm trùng huyết, viêm màng não.
Moraxella catarrhalis: Nguyên nhân gây viêm xoang, viêm tai giữa, viêm khí quản, viêm phế quản, viêm phổi.
Tụ cầu khuẩn (Staphylococcus aureus) và liên cầu khuẩn: Gây viêm họng, viêm mũi, nhiễm trùng nặng.

Ngoài ra, vi khuẩn không đặc hiệu như Mycoplasma pneumoniae chiếm 20–30% các trường hợp nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ em, tỷ lệ này tăng lên đến 40% ở nhóm trẻ trên 5 tuổi. Vi khuẩn này gây viêm họng, viêm phế quản và viêm phổi với các triệu chứng như ho, đau họng, chảy mũi, nghẹt mũi, sốt, đau đầu.

>>>Xem thêm:

Cha mẹ có thể bảo vệ trẻ khỏi nhiễm khuẩn hô hấp cấp do vi khuẩn bằng cách nhận biết và phòng ngừa sớm. (Nguồn: Ảnh minh họa bởi AI)

Các yếu tố thuận lợi tăng nguy cơ nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ

Các yếu tố thuận lợi gây viêm hô hấp ở trẻ em xuất phát chủ yếu từ môi trường và thói quen sinh hoạt. Những yếu tố này tạo điều kiện cho tác nhân gây bệnh xâm nhập và phát triển, đòi hỏi sự chú ý đặc biệt để phòng bệnh hô hấp hiệu quả.

Về môi trường: Thời tiết lạnh giá hoặc thay đổi đột ngột làm suy suy yếu niêm mạc đường hô hấp, giảm khả năng chống chịu trước các tác nhân gây hại từ bên ngoài. Bên cạnh đó, giai đoạn giao mùa thường tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn sinh sôi. Ngoài ra, những nơi đông người như trường học, nhà trẻ thúc đẩy lây lan virus và vi khuẩn qua giọt bắn. Ô nhiễm không khí từ khói xe, khói thuốc lá, bụi bẩn công nghiệp và môi trường ẩm thấp trong nhà cũng làm tổn thương hàng rào bảo vệ hô hấp, tăng nguy cơ viêm nhiễm.
Về thói quen sinh hoạt: Việc tiếp xúc gần gũi với người bệnh mà không đeo khẩu trang hoặc cách ly dễ dẫn đến lây nhiễm trực tiếp. Đồng thời, vệ sinh cá nhân kém như không rửa tay thường xuyên và giao tiếp tay-miệng (như trẻ ngậm tay sau khi chạm vật dụng bẩn) tạo lối vào cho tác nhân gây bệnh, đặc biệt ở trẻ có hệ miễn dịch yếu đều khiến trẻ dễ bị nhiễm khuẩn hô hấp hơn.

>>>Xem thêm: Điểm danh loạt bệnh mùa hè trẻ thường gặp

Cha mẹ nên lưu ý các yếu tố thuận lợi cũng có thể khác khiến trẻ dễ nhiễm khuẩn hô hấp cấp. (Nguồn: Ảnh minh họa bởi AI)

Phân loại nhiễm khuẩn hô hấp cấp

Nhiễm khuẩn hô hấp cấp được phân loại chủ yếu dựa trên vị trí của đường hô hấp bị ảnh hưởng, bao gồm viêm hô hấp trên và viêm hô hấp dưới. Việc phân loại này không chỉ giúp chẩn đoán chính xác mà còn định hướng điều trị và phòng ngừa hiệu quả.

Viêm hô hấp trên

Viêm hô hấp trên ở trẻ nhỏ là tình trạng nhiễm trùng ảnh hưởng đến các bộ phận từ mũi, họng đến thanh quản, bao gồm viêm tai giữa, viêm mũi họng, viêm họng, viêm amidan và viêm thanh quản. triệu chứng điển hình gồm sổ mũi, ho, đau họng, sốt nhẹ. Bệnh thường do virus gây ra và có thể tái phát từ 4–10 lần/năm ở trẻ nhỏ. Phần lớn các trường hợp có tiên lượng tốt, có thể hồi phục hoàn toàn trong 7–10 ngày nếu được chăm sóc hợp lý như nghỉ ngơi, bổ sung dinh dưỡng, sử dụng thuốc và giữ vệ sinh đường hô hấp.

Viêm hô hấp dưới

Viêm hô hấp dưới là dạng nhiễm trùng nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến đường hô hấp từ khí quản trở xuống, bao gồm viêm tiểu phế quản và viêm phổi. Viêm tiểu phế quản thường gặp ở trẻ nhỏ, gây co thắt phế quản dẫn đến khó thở, thở khò khè. Viêm phổi thì liên quan đến phế nang bị viêm, tích tụ dịch mủ. Phát hiện sớm các triệu chứng như ho có đờm, sốt cao, khó thở, đau ngực là rất quan trọng, đặc biệt ở trẻ em, để ngăn ngừa biến chứng nặng như suy hô hấp, nhiễm trùng huyết hoặc tử vong. Điều trị thường cần kháng sinh, hỗ trợ oxy và theo dõi y tế chặt chẽ.

>>>Xem thêm:

Phân loại nhiễm khuẩn hô hấp cấp gồm viêm hô hấp trên và viêm hô hấp dưới, giúp chẩn đoán và điều trị hiệu quả. (Nguồn: Ảnh minh họa bởi AI)

Vì sao trẻ em dễ bị nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính?

Trẻ em dễ bị nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính do hệ miễn dịch còn non yếu, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Khả năng sản xuất kháng thể và phản ứng chống lại vi khuẩn, virus của trẻ chưa hoàn thiện. Thêm vào đó, đường hô hấp của trẻ rất nhạy cảm, dễ tổn thương khi tiếp xúc với các tác nhân gây bệnh.

Một số nhóm trẻ nguy cơ cao dễ bị bệnh nặng và tái phát nhiều lần, bao gồm:

Trẻ sinh non: Phổi chưa phát triển hoàn chỉnh.
Trẻ suy dinh dưỡng: Thiếu protein, kẽm, vitamin A làm suy giảm hàng rào bảo vệ niêm mạc.
Trẻ thiếu vitamin: Đặc biệt là vitamin A và D, ảnh hưởng tới khả năng miễn dịch.
Trẻ có bệnh bẩm sinh hoặc suy giảm miễn dịch.
Trẻ đang dùng corticoid kéo dài, làm giảm sức đề kháng và tạo điều kiện cho vi khuẩn, virus tấn công.

Triệu chứng của nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ em phổ biến

Các triệu chứng của nhiễm khuẩn hô hấp có thể khác nhau tùy thuộc vào tác nhân gây bệnh và sức khỏe ban đầu của trẻ. Dưới đây là các dấu hiệu thường gặp nhất:

Ho (thường là triệu chứng phổ biến nhất): Trẻ có thể bị ho khan hoặc ho có đờm. Đây là phản ứng của cơ thể nhằm loại bỏ tác nhân gây bệnh khỏi đường hô hấp.
Sốt (có thể nhẹ hoặc cao): Sốt thường là một trong những triệu chứng đầu tiên, có thể dao động từ nhẹ (khoảng 37.5-38°C) đến cao (trên 39°C), kèm theo cảm giác ớn lạnh và mệt mỏi. Đây là phản ứng của cơ thể chống lại nhiễm trùng.
Sổ mũi, nghẹt mũi, chảy nước mũi: Trẻ thường gặp tình trạng nghẹt mũi, chảy nước mũi trong hoặc đục, khiến việc hít thở qua mũi trở nên khó khăn.
Đau họng: Nhiễm trùng đường hô hấp trên rất dễ gây đau họng, khiến trẻ khó nuốt hoặc khó nói. Ở trẻ nhỏ, dấu hiệu này có thể biểu hiện qua việc từ chối ăn uống hoặc chảy nước dãi nhiều.
Trẻ mệt mỏi, quấy khóc, bỏ bú hoặc ăn kém: Trẻ thường trở nên uể oải, quấy khóc liên tục do khó chịu và có thể bỏ bú hoặc ăn kém hơn bình thường.

>>>Xem thêm:

Cha mẹ cần theo dõi triệu chứng nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ để xử lý kịp thời và tránh biến chứng. (Nguồn: Ảnh minh họa bởi AI)

Làm thế nào để phát hiện sớm nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ?

Để phát hiện sớm nhiễm khuẩn hô hấp cấp ở trẻ, cha mẹ cần chú ý theo dõi nhịp thở của trẻ, vì thở nhanh là dấu hiệu cảnh báo sớm của viêm phổi. Cha mẹ có thể theo dõi ngưỡng thở nhanh theo độ tuổi của trẻ:

Trẻ dưới 2 tháng: ≥60 lần/phút
Trẻ từ 2 đến 12 tháng: ≥50 lần/phút
Trẻ từ 12 tháng đến 5 tuổi: ≥40 lần/phút

Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu thở nhanh, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức để được khám và điều trị kịp thời.

Lưu ý: cần đặc biệt lưu ý các dấu hiệu cảnh báo của viêm phổi nặng như khó thở (thể hiện bằng việc trẻ rên, thở khò khè, hoặc cánh mũi phập phồng) và rút lõm lồng ngực (phần dưới lồng ngực bị lõm vào khi trẻ hít vào). Nếu trẻ xuất hiện bất kỳ dấu hiệu viêm phổi nặng nào, cần nhập viện ngay để được điều trị tích cực, tránh nguy cơ suy hô hấp và các biến chứng nguy hiểm.

Dấu hiệu nguy hiểm nào để đưa trẻ đi khám ngay?

Cha mẹ cần đặc biệt cảnh giác và đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu phát hiện các dấu hiệu nguy hiểm sau, vì chúng có thể là biểu hiện của tình trạng nhiễm khuẩn hô hấp nặng:

Tím tái, môi hoặc móng tay xanh.
Co giật.
Bỏ bú, bú kém (đối với trẻ dưới 2 tháng) hoặc không uống được (đối với trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi).
Thở có tiếng rít.
Ngủ li bì, khó đánh thức.
Suy dinh dưỡng nặng.

Lưu ý: Với trẻ dưới 2 tháng tuổi, ngoài các dấu hiệu trên, cần đưa trẻ đi khám ngay cả khi trẻ chỉ có các dấu hiệu nhẹ hơn như:

Sốt hoặc hạ thân nhiệt
Thở khò khè.

>>>Xem thêm: Nuôi trẻ khỏe, không ốm vặt từ xây dựng đề kháng nội tại mạnh mẽ

Chăm sóc trẻ nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính tại nhà như thế nào?

Khi chăm sóc trẻ bị nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính tại nhà, cha mẹ cần tuân thủ các biện pháp khoa học để hỗ trợ trẻ hồi phục nhanh chóng và tránh biến chứng. Cách chăm sóc cụ thể như sau:

Duy trì dinh dưỡng và nước uống:
- Cho trẻ ăn hoặc bú nhiều lần với lượng nhỏ, thức ăn nên lỏng và dễ tiêu, không kiêng ăn. Bổ sung đủ nước ấm giúp làm loãng đờm, giảm khô họng và hỗ trợ hô hấp.
- Bổ sung dinh dưỡng kết hợp sữa công thức Nutifood GrowPLUS+ Colostrum Lactoferrin, chứa Lactoferrin sữa non 24h, công thức FDI giúp tăng miễn dịch, hỗ trợ trẻ nhanh hồi phục, phát triển toàn diện.
Giảm triệu chứng an toàn: Ở trẻ trên 1 tuổi, cha mẹ có thể sử dụng áp dụng một số loại thuốc hạ sốt, giảm ho hoặc biện pháp dân gian an toàn như tắc chưng đường, mật ong hoặc cho trẻ uống trà ấm để giúp làm dịu cổ họng, giảm ho và hỗ trợ cảm giác dễ chịu. Tuy nhiên, mọi loại thuốc hạ sốt hoặc thuốc giảm ho chỉ nên được sử dụng khi có chỉ định của bác sĩ và tuyệt đối không tự ý mua thuốc cho trẻ. Bởi việc dùng sai liều, sai loại có thể gây tác dụng phụ hoặc che lấp triệu chứng, làm chậm quá trình chẩn đoán.c.
Không lạm dụng kháng sinh: Không tự ý dùng kháng sinh nếu bệnh do virus, vì việc này không hiệu quả mà còn dễ dẫn đến tình trạng kháng thuốc, gây rối loạn tiêu hóa và kéo dài thời gian hồi phục của trẻ.
Hỗ trợ đường thở: Thực hiện rửa mũi bằng nước muối sinh lý và hút mũi một cách nhẹ nhàng để làm thông thoáng đường thở. Đồng thời, giữ không gian nhà ở thông thoáng, sạch sẽ, tránh xa khói bụi, đặc biệt là khói thuốc lá, vì chúng làm tăng kích ứng và trầm trọng thêm tình trạng nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ em.
Theo dõi dấu hiệu nguy hiểm: Phụ huynh phải luôn quan sát những dấu hiệu của trẻ và đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu phát hiện các dấu hiệu nghiêm trọng như thở nhanh, co lõm ngực, tím tái, bỏ bú, ngủ li bì,…

>>>Xem thêm:

Cách chăm sóc trẻ nhiễm khuẩn hô hấp cấp tại nhà để giảm triệu chứng và hỗ trợ trẻ tăng đề kháng và phục hồi. (Nguồn: Ảnh minh họa bởi AI)

Gợi ý sản phẩm hỗ trợ tăng đề kháng cho trẻ bị nhiễm khuẩn hô hấp

Nutifood GrowPLUS+ Colostrum Lactoferrin là dòng dinh dưỡng cao cấp được phát triển bởi Viện Nghiên cứu Dinh dưỡng Nutifood Thụy Điển, ứng dụng nền tảng FDI hiện đại. Sản phẩm nổi bật với khả năng tăng cường miễn dịch, hỗ trợ giảm nguy cơ nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ, đồng thời cải thiện chức năng tiêu hóa và nâng cao khả năng hấp thu dưỡng chất.

Công dụng nổi bật:

Tăng đề kháng và bảo vệ đường hô hấp: Sữa non 24h chứa kháng thể IgG kết hợp Lactoferrin quý hiếm và công thức FDI (2’-FL HMO – FOS) giúp củng cố hệ miễn dịch, hỗ trợ cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh, từ đó giảm nguy cơ nhiễm trùng và nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ, đặc biệt hữu ích với trẻ hay ốm vặt hoặc dễ bị viêm đường hô hấp trên.
Cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa: Nhờ sự kết hợp của 2’-FL HMO, FOS và Inulin, sản phẩm nuôi dưỡng lợi khuẩn đường ruột, cân bằng hệ vi sinh, hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn và giúp trẻ hấp thu dưỡng chất tối ưu.
Hỗ trợ tăng cân và cải thiện dinh dưỡng: Thành phần kẽm kích thích trẻ ăn ngon miệng, trong khi Lysin giúp nâng cao tình trạng dinh dưỡng, góp phần tăng cân tự nhiên và ổn định.
Phát triển chiều cao: Sự kết hợp giữa Calci, Vitamin D3 và Kẽm giúp củng cố hệ xương, tăng mật độ xương và hỗ trợ phát triển chiều cao toàn diện trong giai đoạn tăng trưởng.
Tăng cường trí não và thị giác: Với DHA, Lutein và I-ốt, sản phẩm hỗ trợ phát triển não bộ, tăng khả năng ghi nhớ, tập trung và giúp hoàn thiện thị giác cho trẻ.

>>>Xem thêm:

Nutifood GrowPLUS+ Colostrum Lactoferrin với công thức PHỨC HỢP TĂNG ĐỀ KHÁNG kết hợp của Sữa non 24h với Lactoferrin và công thức FDI. (Nguồn: Nutifood Thụy Điển)

Nhiễm khuẩn hô hấp ở trẻ em là bệnh lý phổ biến, đòi hỏi phát hiện sớm, chăm sóc đúng cách để tránh biến chứng nghiêm trọng. Việc hiểu rõ triệu chứng, cách phòng ngừa cùng các biện pháp chăm sóc tại nhà sẽ giúp trẻ hồi phục nhanh chóng và giảm tái phát. Nutifood luôn đồng hành cùng mẹ chăm sóc con lớn khôn khỏe mạnh, phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần. Đặc biệt, Nutifood GrowPLUS+ Colostrum với công thức bổ sung sữa non 24h chứa kháng thể IgG, kết hợp Lactoferrin, vitamin và khoáng chất thiết yếu, giúp tăng cường miễn dịch, củng cố hàng rào bảo vệ đường hô hấp, hỗ trợ trẻ chống chọi tốt hơn với tác nhân gây bệnh.

>>>Xem thêm: